Το 2005, ο Κώστας Κονδύλης μου τηλεφώνησε ενθουσιασμένος. «Έλα ρε, ανακάλυψα μια πρωτοποριακή πολιτική πρακτική. Συμμετοχικός προϋπολογισμός και εφαρμόζεται ήδη σε Δήμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης!». Αυτός ήταν ο Κώστας. Άνθρωπος με Πολιτικό ένστικτο. Από τη γενιά που κατά τα λεγόμενα μερικών ανιστόρητων κατάστρεψε την Ελλάδα. Τέλος πάντων, άλλο είναι το θέμα μας.
Συμμετοχικός προϋπολογισμός. Είναι ίσως ένα πραγματικό βήμα προς την σωστή κατεύθυνση. Αν το επιδιωκόμενο είναι η συμμετοχή των πολιτών στη λήψη των αποφάσεων, ο συμμετοχικός προϋπολογισμός φαίνεται να είναι το όχημα που μπορεί να μας πάει εκεί.
Καμιά συμμετοχική διαδικασία δεν μπορεί να εφαρμοσθεί προφανώς σε κλίμακα κράτους για πρακτικούς και μόνο λόγους. Σε ένα Δήμο όμως και μάλιστα σε κάθε Καλλικρατικό Δήμο της Ελλάδας, ο θεσμός της σύνταξης Συμμετοχικού προϋπολογισμού μπορεί να βρει την ιδανική του εφαρμογή.
Παρωδίες συμμετοχικού προϋπολογισμού έχουν δοκιμαστεί πολλές φορές, όπως η ηλεκτρονική υποβολή προτάσεων σχετικών με τον προϋπολογισμό ή η έγγραφη αποστολή προτάσεων από συλλόγους ή προσωπικότητες. Τέτοιες πρακτικές μάλλον γελοιοποιούν την έννοια και την ουσία της έννοιας και απομακρύνουν τους πολίτες από την πολιτική. Ας δούμε όμως τι είναι και πως θα μπορούσε να εφαρμοσθεί ο συμμετοχικός προϋπολογισμός με ένα παράδειγμα:
Έστω ένας Δήμος, ας πούμε 50.000 κατοίκων που έχει 10 γειτονιές. Ας υποθέσουμε ότι σε κεντρικό δημοτικό επίπεδο έχει αποφασισθεί ότι για π.χ. τεχνικά έργα ή συντήρηση υποδομών θα διατεθεί 1.000.000 €. Η κατανομή, για λόγους ευκολίας, υποθέτουμε ότι γίνεται ισομερώς, έτσι στην Χ γειτονιά φτάνουν 100.000 € που πρέπει να διαχειριστεί. Τα χρήματα αυτά ανήκουν στη γειτονιά και αυτή είναι η αποκλειστικά υπεύθυνη για τη διαχείρισή τους. Προσοχή όμως. Το ποσό μπορεί να διατεθεί αποκλειστικά και μόνο για τον σκοπό για τον οποίο εκταμιεύθηκε. Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για προσλήψεις, για πολιτισμό, για αναψυχή παρά μόνο για τεχνικά έργα και συντήρηση υποδομών. Έτσι, η γειτονιά, συζητά, διαφωνεί, ξανασυζητά, ρωτά αρμόδιους ή επαίοντες, συγκεντρώνει στοιχεία και τελικά αποφασίζει ότι με τις 100.000 αυτές θα επισκευάσει τις παιδικές χαρές, θα «θεραπεύσει» τις λακούβες, θα καθαρίσει τα πρανή των δρόμων και θα εγκαταστήσει σύστημα αυτόματης άρδευσης στη νησίδα ενός δρόμου. Η απόφαση, φτάνει στις υπηρεσίες του Δήμου οι οποίες αναλαμβάνουν την υλοποίησή τους. Η γειτονιά ενημερώνεται σε τακτά διαστήματα για την πορεία υλοποίησης, παρακολουθεί και ελέγχει την ποιότητα του έργου έχοντας το δικαίωμα να παρέμβει όχι στον εργολάβο αλλά στις υπηρεσίες του Δήμου. Καμιά απόφαση της γειτονιάς, εφόσον λήφθηκε νομότυπα δεν μπορεί να ανατραπεί εκ των υστέρων παρά μόνο αν υπάρχει νομικό ή κανονιστικό πρόβλημα ή εάν αυτή καθ’ εαυτή η απόφαση δεν είναι τεχνικά υλοποιήσιμη. Χρήματα μπορούν να μεταφερθούν από έτος σε έτος μόνο αν η πορεία υλοποίησης του έργου το επιβάλει. Σε περίπτωση που από μια γειτονιά δεν αποφασισθεί η διάθεση των χρημάτων που της αναλογούν μέσα στην προθεσμία, τα χρήματα αυτά επιστρέφουν στην κεντρική διοίκηση του Δήμου ο οποίος ενημερώνει την πόλη για την αποτυχία απορρόφησης του προϋπολογισμού από τη συγκεκριμένη γειτονιά.
Η διαδικασία της απόφασης κατανομής του ποσού που αναλογεί στη Χ γειτονιά είναι μια συνεχώς διαμορφούμενη ζωντανή διαδικασία και εξαρτάται από τις πολιτισμικές, χωροταξικές, κοινωνικές ή άλλες ιδιαιτερότητες της κάθε γειτονιάς. Θα μπορούσε για παράδειγμα κάποια ομάδα πολιτών (ένας σύλλογος ή ακόμα και το ΚΑΠΗ) να προετοιμάζει τις λαϊκές συνελεύσεις, καταγράφοντας και ταξινομώντας τα προς επίλυση ζητήματα ή μεταφέροντας από και προς τη συνέλευση προτάσεις και απόψεις πολιτών ή οργανωμένων φορέων. Σκοπός είναι οι συζητήσεις να είναι ουσιαστικές και γόνιμες, να υπάρχει χρονοδιάγραμμα και υποστήριξη της προσπάθειας από τον Δήμο. Τα τεχνικά ή πρακτικά προβλήματα που θα προκύπτουν, θα γίνεται προσπάθεια να επιλύονται εκ των ενόντων. Για το σκοπό αυτό, σε κάθε συνέλευση παρίσταται τεχνικός σύμβουλος – αντιπρόσωπος του Δήμου ο οποίος μπορεί να μεταφέρει γνώσεις και εμπειρία από γειτονιά σε γειτονιά.
Υπάρχουν δαπάνες που μπορεί να περνάνε μέσα από διαδικασίες συμμετοχικού προϋπολογισμού και άλλες για οι οποίες είναι πρακτικά και ουσιαστικά αδύνατο. Το ζητούμενο είναι η όλη διαδικασία να οδηγεί σε συμμετοχή των πολιτών και να μην χρησιμοποιηθεί σαν άλλοθι συμμετοχής και στην ουσία τελικής κοροϊδίας.
Τον θεσμό του συμμετοχικού προϋπολογισμού πρότεινα το 2006 στον συνδυασμό του Γιάννη Σάπκα με σκοπό να τον συμπεριλάβει στο πρόγραμμά του. Πέρα από έναν – δύο υποψήφιους συμβούλους (λέγε με Φάνη και Δημήτρη) οι υπόλοιποι δεν πιστεύω καν να με άκουσαν. Αναφέρθηκε όμως σε αυτόν άλλος υποψήφιος δήμαρχος, ο Αποστόλης ο Καλογιάννης. Το περίεργο είναι ότι από τους τόσους Δημάρχους που εκλέχθηκαν ανά την Ελλάδα με τη σημαία οποιουδήποτε κόμματος, δεν βρέθηκε ένας να στηρίξει μια έστω πειραματική ουσιαστική εφαρμογή ενός τέτοιου συμμετοχικού θεσμού. Έχω μάλιστα την υποψία ότι κανείς θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει την πιλοτική εφαρμογή μέσα από Ευρωπαϊκά Προγράμματα χωρίς να είμαι βέβαιος. Τώρα όμως σχεδόν όλοι οι Δήμαρχοι κόπτονται για την άμεση δημοκρατία και τον λαό.
Links για μελέτη:
Σιγά μη ξερουν τι σημαινει συμμετοχικη δημοκρατία και, πολύ περισσότερο, τι προϋποθέτει. Κάποιος το 'πε, κάπου τ' ακούσανε, το βρ΄ηκανε πιασάρικο και δώστου ...
ΑπάντησηΔιαγραφήΌσο για τον συμμετοχικό προϋπολογισμό: αυτο το κεφάλαιο δεν το κάναμε κύριε, δεν είναι στην ύλη, δε μαζεύει ψηφαλάκια. Γι αυτό...
"Μην αναζητάς τη λυση του προβλήματος στα μυαλά που το δημιούργησαν"